Historia systemu odznak górskich

Tekst ilustrujący historię "części graficznej" GOT oraz całego systemu odznak górskich PTTK.

Opracowanie Wojciecha T. Kacperskiego inicjatora uporządkowania i ujednolicenia estetyki systemu odznak.

Historia ta rozpoczęła się 22 czerwca 1935 roku na plenarnym posiedzeniu ZG PTT w Stanisławowie. W wyniku głosowania wygrała propozycja prezesa Stanisława Osieckiego i od tego dnia przyjęto dla nowo tworzonej odznaki nazwę "Górska Odznaka Turystyczna". Dzień później, 23 czerwca 1935 roku, stanisławowski walny zjazd PTT uchwałą nr 13 powołał do życia Górską Odznakę Turystyczną.

31 lipca tego roku ZG PTT analizował usterki wydrukowanego regulaminu GOT i ustalił, że graficzny wzór odznaki ma wybrać prezydium ZG. Nastąpiło to 20 października 1935 roku. Wybrano projekty Stefana Osieckiego, architekta i znanego taternika. W ten sposób ojciec i syn Osieccy zdecydowali o nazwie i formie Górskiej Odznaki Turystycznej.

W okresie 1935 - 1938 oraz 1948-1950 zdobyto 6362 odznaki GOT PTT. Na przełomie 1950 i 1951 roku nastąpiły niezależne od woli turystów, wymuszone politycznie zmiany i powstanie PTTK. Przejęcie przez PTTK odznaki wymusiło zmiany w jej wyglądzie. Nowe projekty odznaki wykonał krakowski plastyk i PTG Zdzisław Czaczko. Odznaka mała GOT zmieniła się niewiele (3÷5).

W miejsce PTT wstawiono PTTK, minimalnie zmieniono wygląd odznaki i zmniejszono jej wielkość. Odznaka duża GOT została całkowicie przeprojektowana (7÷8).

Aktualny projekt dużej GOT zastąpił stary wzór, który na 50 lat został usunięty z systemu odznak.

W 1957 roku wprowadzono odznakę Przodownika GOT PTTK (12) zaprojektowaną przez Zdzisława Czaczkę według pomysłu Bohdana Małachowskiego. W trzy lata później rozpoczęto wytwarzać miniatury ( 30mm) tej odznaki. Wcześniej, bo w 1951 roku wprowadzono do regulaminu GOT wyróżnienie "Za wytrwałość". Początkowo odnotowywano zdobycie wyróżnienia wpisem do legitymacji a później książeczki GOT. Ostatecznie w 1958 roku Danuta Sokołowska zaprojektowała odznakę GOT "Za wytrwałość" (9) i pierwsze egzemplarze odznaki zostały wręczone jej zdobywcom.

W 1975 roku KTG wprowadziła nowym regulaminem dwie normy: Popularną GOT oraz dużą brązową GOT. Duża brązowa GOT (6) różni się od pozostałych dużych GOT rodzajem stopu z którego została wykonana. Projekt Popularnej GOT wykonała Grażyna Nowosińska - Ryn artystka plastyk z Krakowa. Wzór ten obowiązuje od ponad 30 lat i odbiega estetyką od całego systemu odznak.

Próby przeprojektowania odznaki przez Wojciecha T. Kacperskiego zostały zawieszone. Należy nadal dyskutować nad powrotem Popularnej GOT do klasycznego wzoru z 1957 roku małych GOT z zachowaniem kolorystyki aktualnej odznaki.

W 1962 roku wprowadzono dla najbardziej zasłużonych w rozwoju turystyki górskiej tytuł Honorowego Przodownika Turystyki Górskiej PTTK. Pierwotna odznaka będąca pomniejszoną repliką odznaki przodownickiej z napisem Honorowy Przodownik została w 2008 roku zastąpiona przez całkowicie nową odznakę (14) projektu Wojciecha T. Kacperskiego. W życie wprowadziły ją uchwały KTG nr 8A z 18 lutego 2006 roku i nr 42 z 5 kwietnia 2008 roku. Odznaka przywraca do życia po 50 latach wzór "międzywojennej" dużej GOT.

Wcześniej, bo w 2006 roku Wojciech T. Kacperski zaprojektował a KTG ZG PTTK uchwałami nr 8A z 18 lutego 2006 i nr 29 z dnia 4 listopada 2006 roku wprowadziła w życie odznakę Znakarza górskiego KTG ZG PTTK (13). Projekt odznaki wpisuje się w stylistykę systemu odznak górskich a pomysł pięciu drogowskazów zaczerpnął od Jerzego W. Gajewskiego autora poprzedzającego odznakę małego znaczka znakarza górskiego.

W 2007 roku do systemu odznak górskich wprowadzono dwie następne odznaki. Uchwałami nr 8A z 18 lutego 2006 i nr 34 z 28 kwietnia 2007 roku wprowadzono odznakę KTG ZG PTTK (1) oraz Honorową Odznakę KTG ZG PTTK (10) projektu Wojciecha T. Kacperskiego. Odznaka KTG koloru zielonego (1) zostaje wprowadzana na wizytówki, tablice, wydawnictwa KTG oraz mają ją prawo nosić wszyscy dotychczasowi członkowie KTG i Podkomisji KTG. Natomiast miniaturkę Honorowej Odznaki KTG ZG PTTK koloru czerwonego (10) mają prawo nosić osoby wyróżnione przez Komisję Medalem KTG ZG.

Od 2010 roku w regulaminie GOT funkcjonuje odmienny wzór odznaki "Za wytrwałość" (11) przyznawany powtórnym zdobywcom tej normy. Wzór odznaki doprojektował do całego systemu Wojciech T. Kacperski.

W ten sposób system odznak górskich na przestrzeni 80 lat utworzyło 10 osób: Stanisław Osiecki, Stefan Osiecki, Zdzisław Czaczko, Bohdan Małachowski, Danuta Sokołowska, Wojciech T. Kacperski, Grażyna Nowosińska - Ryn, Jerzy W. Gajewski, Józef Maszczyński oraz Zbigniew Kresek. Wojciech T. Kacperski szanując pracę swoich starszych poprzedników starał się doprowadzić cały system do estetycznej jednolitości. System odznak górskich jako prawie 80 letni "zabytek" jest aktualnie obiektem działań prowadzących do jego ochrony prawnej.

Uzupełnienie historii systemu GOT

W roku 2005 z okazji 75-lecia GOT, Zarząd Główny PTTK ustanowił odznakę "75 lat Górskiej Odznaki Turystycznej PTTK". Wzór odznaki, wykonanej ze stali oksydowanej nawiązuje do odznaki "50 lat Górskiej Odznaki Turystycznej PTTK" wykonanej z miedzi.

Z początkiem roku 2016 została wprowadzona nowa odznak w systemie GOT PTTK - odznaka GOT PTTK „W góry” posiadająca trzy stopnie brązowy, srebrny i złoty. Odznaka ta ma na celu zachęcać najmłodszych turystów do uprawiania turystyki górskiej, poznawania polskich gór, a następnie do zdobywania dalszych rodzajów i stopni GOT PTTK. Autorem projektu odznaki jest prof. dr inż. Wojciech T. Kacperski.